Het verborgen trauma van verwaarlozing in het narcistische gezin

Narcistische ouders exploiteren, pesten en terroriseren hun kinderen met hun buitensporige behoeftigheid, egoïstische eisen, overgevoeligheid, onrealistische verwachtingen, voortdurende invalidatie en bestraffende woede. Maar verwaarlozing, zowel fysiek als emotioneel, is ook een bepalend kenmerk van het narcistische gezin, met diepgaande gevolgen.

In tegenstelling tot regelrechte mishandeling is verwaarlozing de afwezigheid van steun en kan daarom moeilijk te identificeren zijn, zelfs en vooral voor de persoon die verwaarloosd wordt, vooral een kind. Child Welfare Information Gateway identificeert verwaarlozing als de meest voorkomende vorm van kindermishandeling en haalt gegevens aan waaruit blijkt dat chronisch verwaarloosde kinderen “ernstiger cognitieve en academische tekorten [en] sociale terugtrekking” hebben dan kinderen die op andere manieren worden misbruikt. Het definieert vier primaire soorten verwaarlozing (met enkele van mijn eigen toevoegingen hier):

1. Lichamelijke verwaarlozing: het niet voldoen aan de fundamentele overlevingsbehoeften van een kind op het gebied van voedsel, kleding, hygiëne en onderdak; en het onvermogen om toezicht en veilige omstandigheden te bieden
2. Medische verwaarlozing: het niet voldoen aan de gezondheidszorgbehoeften van een kind
3. Educatieve verwaarlozing: het onvermogen om ervoor te zorgen dat een kind voldoende onderwijs krijgt om kritisch te denken en te functioneren in de samenleving
4. Emotionele verwaarlozing: het onvermogen om een kind aandacht, genegenheid, betrokkenheid en andere vormen van emotionele verzorging te geven

Verwaarlozing in het narcistische gezin

In een narcistisch gezin kunnen alle vormen van verwaarlozing voorkomen. De extreme zelfgerichtheid van de narcistische persoonlijkheid en de weinig tot afwezige zorg voor anderen vertalen zich onvermijdelijk in nalatig ouderschap. Hoewel de sociale druk om de rol van ouder te vervullen en de schijn van normaliteit of zelfs exceptionisme te wekken, narcistische ouders ertoe kan aanzetten om in de oppervlakkige behoeften van hun kinderen te voorzien, ontvangen kinderen in dergelijke gezinnen doorgaans sporadisch en zeer voorwaardelijke zorg. Een infectie kan onopgemerkt blijven totdat deze ernstig is. Een kind zonder toezicht kan gewond raken, in aanraking komen met de politie of worden misbruikt door een ouder kind of volwassene. Een kind dat gewoonlijk honger heeft, kan bij een buurman of vriend op zoek gaan naar een vaste maaltijd. Het kan zijn dat een kind thuis met zoveel verantwoordelijkheid wordt belast, dat het van school gaat. Een kind dat serieel wordt genegeerd, kan zich tot drugs of zelfbeschadiging wenden om eenzaamheid en depressie te beheersen.

Leren om het niet nodig te hebben

Kinderen uit narcistische gezinnen leren al vroeg dat ze niets nodig hebben. Dergelijke kinderen leren door middel van woorden en daden, en tonen en stiltes, dat in het universum van het gezin de behoeften van hun ouders voorrang hebben en dat hun eigen behoeften vaak reden zijn voor wrok en zelfs straf. Omdat we allemaal op elke leeftijd fysieke en emotionele steun nodig hebben, maar vooral als we relatief hulpeloze kinderen zijn met weinig kennis van de wereld of macht over onze omstandigheden, zijn dergelijke boodschappen verwoestend.

Kinderen leerden dat ze niet hoefden te zoeken naar manieren om te overleven zonder hun ouders. Ze proberen kwetsbaarheden te maskeren en hun gevoelens te begraven, dingen die op de lange termijn uiteindelijk onmogelijk zijn. Het is onvermijdelijk dat ze zich schamen voor hun normale behoeften, en leren hun eigen menselijke kwetsbaarheid te vrezen en te haten.

Verwaarloosde kinderen kunnen er onverzorgd uitzien, met ongewassen haar en kleding, onbehandelde ziekten en verwondingen, en ondervoeding. Maar tekenen van verwaarlozing, vooral emotionele verwaarlozing, zijn vaak gedragsmatig en minder duidelijk. Verwaarloosde kinderen kunnen een reeks symptomen vertonen, zoals de volgende:

• moeite met vertrouwen
• depressie en angst
• Negatief zelfbeeld
• Woede
• agressie
• terugtrekking/zelfisolatie
• hyperwaakzaamheid
• zelfsabotage
• stijfheid
• grensverwarring
• perfectionisme
• overmatige zorg voor anderen
• mensen tevreden stellen
• emotionele reactiviteit
• middelengebruik/misbruik
• dissociatie
• zelf pijniging
• het nemen van extreme risico’s

De dubbele binding van de ‘perfecte’ ouder

Verwaarlozing is voor elk kind al moeilijk genoeg om te verdragen, maar in het narcistische gezin wordt het vaak verergerd door berichten van gehandicapte ouders dat ze perfect zijn en dat hun kinderen het geluk hebben om te krijgen wat ze bieden. Extreem narcistische ouders hebben fundamenteel het gevoel dat ze hun kinderen niets verschuldigd zijn, en als ze dingen voor hun kinderen doen, verwachten ze doorgaans ook iets terug, zoals overvloedige waardering, meegaandheid of een of andere vorm van dienstverlening. Voor narcisten zijn relaties transactioneel en verwachten ze meer te krijgen dan ze geven.

Kinderen leren snel te vertrouwen op hun responsievere ouders om in hun dagelijkse behoeften te voorzien en om dankbaarheid te tonen voor zelfs de meest elementaire gebaren van hun narcistische ouder. Wanneer beide ouders narcistisch zijn of op een andere manier gehandicapt zijn, leren kinderen te manipuleren om aan hun behoeften te voldoen, te vertrouwen op broers en zussen of andere familieleden en/of buitenshuis te kijken. Sommigen passen zich aan door zeer capabele superkids te worden die proberen de ontberingen van het gezin te compenseren. Hoe de kinderen er ook mee omgaan, ze betalen emotioneel en fysiek een hoge prijs, die zich kan manifesteren in de vorm van depressie, angst, verslaving, ziekte en andere symptomen van een complex trauma.

Kinderen van narcistische ouders ervaren cognitieve dissonantie, of een conflict tussen de realiteit en wat hen wordt verteld dat er gebeurt, over de verwaarlozing in hun gezin. Ze voelen zich van nature leeg, bang en boos over de verwaarlozing door hun ouders, maar krijgen voortdurend de boodschap dat hun ouders onberispelijk zijn. Narcistische vaders kunnen worden aangeprezen als genereuze en toegewijde zorgverleners, en moeders als liefdevolle en zelfopofferende verzorgers. Voor kinderen die met een heel andere realiteit te maken hebben, wordt de verwaarlozing veel moeilijker te herkennen en te begrijpen. De meeste kinderen moeten de realiteit ontkennen en/of zichzelf de schuld geven in plaats van het harde feit onder ogen te zien dat de gezinslijn een leugen is en dat de zorg die ze krijgen tragisch tekortschiet.

Julie L. Hal

Bron: psychologytoday.com